Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşen bir düzen değildir. Ahbaplık, sosyete içinde insanoğluın gerçekten nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vazetmek, içtimai yaşamın gerçekleşmesini sağlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen doğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içinde insanoğluın idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte tüze, adam davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Ahbaplık, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten fikirlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak maksadıyla konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve kanunların hepsidür. Daha geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Lafız Mealı Ahbaplık kelimesi Arabi “kazanç” kökünden gelir ve kazanç kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “kazanç” kelimesinin çoğşanlı “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Fen Mealı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Belli başlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içinde zemin olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye düz kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun ölçü kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve kredi cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları kadar ayrı ayrı tüze dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasal fikirleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir evetşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş içinde bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Sosyal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile sosyete içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun yapısından meydana gelen gereksinimlerinı zıtlamaya çaldatmaışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun natürel yapısına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına yaraşıklı sürdürmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de kapalıdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir düzenleme altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni harcamak yolunda temelli ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk fehvaı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzında hukuki ölçü olarak lügat konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar tamlıkü olarak tüze, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunduğuna için, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir sosyete düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek mevcut düzeni gözlemek, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her devir adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta zıtmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze valörında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut tüze düzenlerinin namına yaraşıklı olup olmadığı açısından bir ölçü ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Olağan olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşfakat uyacak, hem de bu içtimai yaşamın amerikan barış içinde sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.